Дорогу молодым (рус.)/Дарогу маладым! (bel.)

Дмитрий Богославский. «Мои руки». Минск. Центр белорусской драматургии и режиссуры. Режиссёр Сергей Анцелевич

Сегодня молодые белорусские авторы, несмотря на всю сложность положения современной драматургии, продолжают писать пьесы и бороться за свое творчество. Иногда им даже удается одержать победу, услышав свой текст со сценической площадки крупного профессионального театра. К сожалению, небольших экспериментальных театров в Белоруссии почти нет. Пожалуй, редким исключением – лишь Республиканский театр белорусской драматургии и режиссуры и Центр белорусской драматургии, учрежденный при театре не так давно. Именно при поддержке этого центра и организуются экспериментальные нерепертуарные спектакли, но дальнейшая судьба их неочевидна. В даном случае речь идет о молодых, и чаще всего еще малоизвестных белорусских режиссерах, предпочитающих ставить современную драматургию. Один из таких спектаклей "Мои руки" Сергея Анцелевича, поставленный по монопьесе Дмитрия Богославского. Чем интересен этот молодой автор? Не впадая в декадентские настроения, не перенасыщая свои тексты ненормативной лексикой и не боясь размышлений о таких немодных нынче понятиях, как патриотизм и вера, ему удается остаться современным и внятным. Его герои - обычные люди, не потерявшие человечности и простоты отношений, люди, которые всего-навсего ошиблись, растерялись в сложном и неоднозначном мире сегодняшнего дня. Действие в спектакле происходит на неопределенной железнодорожной станции (в отличие от пьесы, где герой сидит в тюремной камере за убийство своей жены и ее любовника). Вокзал, железная дорога – у Анцелевича это символы скоротечности жизни и модель мира, человеческих взаимоотношений. В своей исповеди главный герой (актер Иван Трус) обращается к жене, которую убил "этими вот руками", он вспоминает прошлое, размышляет над современными социальными проблемами. И за всем этим возникает целостный, хорошо прописанный характер человека - простого рабочего деревенского мужика, который уважает свою землю и страну, любит жену, ничего для нее не жалея. Несмотря на то, что человека этого без колебаний можно назвать убийцей, он вызывает скорее сочувствие и понимание, чем осуждение. Вообще в спектакле социальные монологи героя сильнее и ярче семейных сцен и воспоминаний, которые выглядят более скромными и однотонными. Актер создал точный, интересный, объемный образ, но для придания ему особенной искренности эмоций не хватило личной болевой точки. Сергей Анцелевич ввел в спектакль дополнительные сцены, специально дописанные самим автором, в которых наравне с героем предстают и остальные деревенские люди, со всеми своими пороками и принципами. Такой ход вполне соответствует целостной концепции постановки. Жизнь конкретного человека здесь - всего лишь пример для иллюстрации существования представителей целой социальной прослойки, обобщенных местом действия-символом – безымянным вокзалом. Но, во-первых, режиссер, пытаясь вывести единый образ современного деревенского человека, переакцентировал внимание зрителя: от раскрытия личности главного героя и его внутреннего душевного состояния он откровенно перешел на социальные мотивы, что помешало единству спектакля. Во-вторых, при всей познавательности и меткости дополнительно введенных образов, раскрыты они довольно иллюстративно, неглубоко, поэтому спектакль звучит менее удачно, чем мог бы в случае точной концентрации внимания на единственном его герое. "Мои руки" - интересная экспериментальная постановка. Экспериментальная скорее по положению в театральном пространстве Белоруссии, чем по своей форме. Сценическим пространством владеет актер, от которого и зависит глубина и мощь раскрытия материала. Режиссерский же почерк обозначен контурно, не оказывает давления и, на первый взгляд,  не идет дальше условной символичности места действия. Эксперименты нужны сегодняшнему белорусскому театру как свежий воздух человеку. Без них театр теряет неповторимость каждой минуты сценического действия, живость и свежесть диалога со зрителем. Замыкаясь сам в себе, белорусский театр все более и более становится похожим на суррогат искусства. Конечно, он еще сохраняет форму оригинала, но сама ценность, суть искусства исчезает. Поэтому молодому поколению творцов надо пробовать и искать себя, не пугаясь трудностей и испытаний, бороться за право быть увиденными, услышанными, понятными.

Виктория Белякова

(Перевод Ирины Токмаковой)

Дарогу маладым!

Маладыя беларускія аўтары, нягледзячы на ўсю складанасць становішча сучаснай драматургіі, працягваюць пісаць п’есы, працягваюць змагацца за сваю творчасць, і нават зрэдку перамагаюць, з рэшты рэшт, пачуўшы свой тэкст са сцэнічнай пляцоўцы буйных прафессійных тэатраў. Але, на жаль, і невялікіх эксперыментальных тэатраў у нашай краіне амаль няма. Бадай што выключэнне складае Рэспубліканскі тэатр беларускай драматургі, а таксама Цэнтр беларускай драматургіі, заснаваны пры тэатры не так даўно. Менавіта пры падтрымцы гэтага цэнтра і арганізуюцца эксперыментальныя нерэпертуарныя спектаклі, але далейшы лёс іх вельмі туманны і незразумелы. Спектаклі гэтыя ставяцца маладымі, малавядомымі беларускімі рэжысёрамі па п’есах сучасных драматургаў. Адзін з такіх спектакляў “Мае рукі”, пастаўлены па монап’есе Дзмітрыя Багаслаўскага. Чым цікавы гэты малады аўтар? Не ўпадаючы ў дэкадэнцкія настроі, не перенасычаючы свае тэксты ненарматыўнай лексікай, не баючыся разважанняў аб такіх нямодных паняццях , як патрыятызм і вера, ён застаецца сучасным і зразумелым. Яго героі – звычайныя людзі, не згубіўшыя чалавечнасці і прастаты адносін, якія, мабыць, памыліліся, а, мабыць, разгубіліся ў складаным і неадназначным жыцці. Дзеянне ў спектаклі адбываецца на нейкай прамежкавай чыгуначнай станцыі (у адрозненне ад п’есы, дзе герой сядзіць у турэмнай камеры за забойства сваёй жонкі і яе палюбоўніка). Вакзал, чыгунка – адначасова і сімвалы скарацечнасці жыцця, і мадэль свету, чалавечых узаемаадносін. Адбываецца сповяд галоўнага героя, ён звяртаецца да жонкі, якую забіў “гэтымі вось рукамі”, успамінае мінулае, разважае над сучаснымі грамадскімі праблемамі. І за ўсім гэтым паўстае цэласны, добра прапісаны характар чалавека - простага працоўнага вясковага мужчыны, які паважае сваю зямлю і краіну, закаханы ў сваю жонку і не шкадуе для яе нічога. Нягледзячы на тое, што гэтага мужчыну без хістанняў можна назваць забойцам, ён выклікае ў нас хутчэй спачуванне і разуменне, чым асуджэнне. Увогуле ў спектаклі мацнейшымі і ярчэйшымі былі сацыяльныя маналогі героя, а сцэны сямейных успамінаў больш сціплымі і аднатоннымі, таму яны некалькі прайгралі першым. Акцёр  стварыў дакладны, цікавы і зразумелы вобраз, але яму не хапіла асабістай балявой кропкі, ад якой вобраз стаў бы больш эмацыйна выбуховым і непаўторным. Непасрэдна рэжысёрам С. Анцэлевічам у спектакль былі ўведзены дадатковыя сцэны, дапісаныя самім аўтарам, у якіх паўстаюць такія ж, як і герой, вясковыя людзі, з усімі сваімі заганамі і прынцыпамі. Безумоўна, гэта адпавядала канцэпцыі пастаноўкі: быў паказаны своеасаблівы кавалак жыцця, абагульнены месцам-сімвалам – вакзалам,  дзе дакладна можна было ўбачыць характары і адносіны паміж людзей. Але , па-першае, рэжысёр, спрабуючы абагульніць вобраз сучаснага вясковага чалавека,  перамясціў акцэнт спектакля ад раскрыцця асобы галоўнага героя, яго ўнутранага стану на сацыяльныя моманты, што, на мой погляд, перашкодзіла адзінству спектакля. А, па-другое, дадатковыя вобразы былі пазнавальныя і меткія, але ілюстратыўныя і неглыбока раскрытыя, таму спектакль гучаў менш удала, чым мог бы у выпадку, калі б уся ўвага сканцэтравалася на асобе галоўнага героя. “Мае рукі” – цікавы эксперыментальны спектакль. Эксперыментальны хутчэй па  становішчу ў тэатральнай прасторы Беларусі, чым па сваёй форме. Бо на сцэне пануе акцёр, ад ягога і залежыць глыбіня і моц раскрыцця матэрыяла. Рэжысёрскі ж почарк у спектаклі толькі контурна абазнчаны і не ідзе далей умоўнай сімвалічнасці месца дзеяння. Эксперыменты патрэбны сённяшнему беларускаму тэатру, як свежае паветра чалавеку. Без іх тэатр губляе непаўторнасць кожнай хвіліны сцэнічнага дзеяння, жывасць і свежасць дыялога з гледачом. Замыкаясь сам ў сабе, тэатр робіцца больш падобным на сурагат мастацтва. Ён яшчэ захоўвае форму арыгінала, але сама каштоўнасць, сутнасць мастацтва знікае. Таму маладому пакаленню творцаў трэба спрабаваць і шукаць сябе, трэба не палохацца цяжкасцей і выпрабаванняў, змагацца за права быць убачаннымі, пачутымі, зразумелымі.

Белякова Вікторыя